Wat zijn tics en wat is een ticstoornis?

Kenmerken

Bij de tic-stoornis wordt er onderscheid gemaakt tussen drie stoornissen. De meest voorkomende stoornis is de voorbijgaande tic-stoornis. Het kind heeft dan meerdere tics (motorisch en of vocaal) maar deze houden niet langer dan een jaar aan. Bij de chronische tic-stoornis houden de tics wel langer dan een jaar aan maar is er een combinatie van motorische en vocale tics. Wanneer er tenminste twee motorische tics aanwezig zijn en ten minste een vocale tic en de tics langer dan een jaar aanhouden ( met nooit langer dan drie maanden zonder tics) dan wordt de diagnose Gilles de la Tourette gesteld. Bij veel mensen roept dit de associatie met schelden op, maar dit is een verschijningsvorm die zich maar zelden voordoet. Gilles de la Tourette openbaart zich vaak zo rond het zevende levensjaar. Het begint meestal met een enkelvoudige motorische tic die verdwijnt om plaats te maken voor weer een andere tic. Na enkele jaren (meestal zo rond de elf jaar) beginnen zich dan ook vocale tics voor te doen. Bij zo’n 50% van de kinderen met Gilles de la Tourette treed er een spontane verbetering op in de puberteit. Gilles de la Tourette komt dan ook meer voor bij kinderen dan bij volwassenen.

Ticsstoornissen komen vaak voor in combinatie met andere stoornissen, zoals ADHD, ASS, OCS, angst en depressie.

Oorzaken

Tics ontstaan in de hersenen (ze zijn neuropsychiatrisch) en zijn een kind dan ook niet aan te rekenen. Het lijkt er op dat een erfelijke factor een rol speelt bij het voorkomen van tics. Psychologische factoren kunnen wel bijdragen aan het ontstaan en voorkomen van tics maar er is geen oorzakelijk verband. Het kind heeft een aanleg voor tics en door spanning kunnen deze tics zich openbaren. Tics nemen dan ook vaak toe in periodes van stress of vermoeidheid. Meestal zijn tics afwezig tijdens de slaap en wanneer een kind bezig is met een activiteit die om veel concentratie vraagt. Tics kunnen tijdelijk worden onderdrukt, maar kunnen soms toch ineens weer volledig onvrijwillig optreden.

Behandeling

Bij de behandeling van tics is psycho-educatie van belang. Psycho-educatie houdt in dat de behandelaar uitleg geeft aan het kind en de ouders over wat tics en een ticstoornis inhouden. Vervolgens kan worden gekozen uit gedragstherapie en/of medicatie. Belangrijk is het hierbij te realiseren dat behandeling niet altijd verbetering van de tics garandeert.

Als besloten is tot behandeling van de tics, raadt de behandelaar vaak aan om de ernst en de ontwikkeling van de tics gedurende een aantal maanden te volgen. Daarna wordt vaak pas met de behandeling begonnen. Zo krijgt de arts goed zicht op de schommelingen in het tic-patroon. Als dat zicht er is, kan men na de behandeling ook goed beoordelen of deze echt geholpen heeft.

Wanneer wordt besloten om over te gaan tot gedragstherapeutische behandeling, is het belangrijk dat de jongere erg gemotiveerd is. Het is namelijk een intensieve vorm van behandeling. Een kind kan door deze behandeling leren een tic tijdelijk te onderdrukken. Dat kan in een aantal sociale situaties (bij vriendjes en op school) erg belangrijk zijn. Er zijn twee gedragstherapeutische methodieken ontwikkeld: exposure met responspreventie en habit reversal. Exposure met responspreventie werkt, simpel gezegd, als volgt: Het kind voelt de aandrang die leidt tot de daaropvolgende tic, de premonitory urge. De jongere wordt geleerd zichzelf langer dan normaal aan die aandrang bloot te stellen. Dit leidt tot een langere exposure aan de premonitory urges. Normaal gesproken komt na de aandrang de tic. Het kind wordt nu aangeleerd bewust steeds langer alle tics te onderdrukken of op te houden. Het tegenhouden van de tic is dan de responspreventie. Sommige jongeren leren op deze manier hun tics te beheersen. Soms lukt het hen om de tics op den duur geheel of gedeeltelijk te onderdrukken. Een andere gedragstherapeutische techniek is habit reversal, wat staat voor ‘het omdraaien van de gewoonte’. De jeugdige wordt bij iedere afzonderlijke tic een tegenbeweging aangeleerd, die niet verenigbaar is met het uitvoeren van de betreffende tic. Concreet en simpel gezegd: het kind voelt de tic aankomen en zet een tegenbeweging in op het moment waarop hij de tic verwacht. De tic wordt teniet gedaan.

Er kan ook besloten worden tot behandeling met medicatie. Hiervoor wordt doorverwezen naar de huisarts, kinderarts dan wel –neuroloog, of kinderpsychiater. Een belangrijk bezwaar voor medicatie zijn de mogelijke bijwerkingen ervan, vooral bij langdurig gebruik en hoge doseringen.